Bartholin Bezi, Kisti ve Apsesi Nedir? Neden ve Nasıl Oluşurlar?

• Bartholin Bezleri: Vajina girişinin hemen yanında, iç dudakların iç kısmında yer alan, bezelye büyüklüğünde bir çift bezdir. Ürettikleri sıvı, ince bir kanalla vajina girişine açılır ve cinsel ilişki sırasında kayganlık sağlar.
• Bartholin Kisti: Bartholin bezinin kanal ağzı tıkandığında (nedenleri arasında enfeksiyon, travma, tahriş, kanal ağzında ödem veya nadiren tümör olabilir), bezin salgıladığı sıvı dışarı akamaz ve bezin içinde birikerek bir kist oluşturur. Bu kistler genellikle tek taraflı olur, yavaş büyür ve içi berrak veya hafif bulanık bir sıvı ile doludur. Boyutları birkaç milimetreden portakal büyüklüğüne kadar değişebilir. Genellikle ağrısızdırlar.
• Bartholin Apsesi: Oluşmuş olan Bartholin kistinin içindeki sıvının veya doğrudan bezin kendisinin bakterilerle enfekte olması sonucu gelişir. Bakteriler genellikle vajinal veya bağırsak florasından (E. coli gibi) veya bazen cinsel yolla bulaşan mikroorganizmalardan (Gonore, Klamidya gibi) kaynaklanabilir. Enfeksiyon sonucu kist içinde irin (püy) birikir, bez ve çevresindeki dokular iltihaplanır, şişer, kızarır ve şiddetli ağrıya neden olur. Apse, kist zemininde gelişebileceği gibi, doğrudan bezin enfeksiyonuyla da başlayabilir.

Bartholin Kisti ve Apsesinin Belirtileri Nelerdir? Farkları Nasıl Anlaşılır?

Kist ve apse genellikle farklı belirtilerle kendini gösterir:

Bartholin Kisti Belirtileri:

• Vajina girişinde, genellikle tek taraflı, ağrısız veya çok hafif hassasiyet gösteren, yuvarlak veya oval şekilli, yumuşak veya hafif gergin bir şişlik.
• Boyutu genellikle zamanla yavaşça artar.
• Küçük kistler genellikle hiçbir belirti vermez ve rutin jinekolojik muayene sırasında tesadüfen saptanır.
• Büyük kistler (örneğin ceviz veya golf topu büyüklüğünde) otururken, yürürken veya cinsel ilişki sırasında hafif bir rahatsızlık, dolgunluk veya bası hissine neden olabilir.

Bartholin Apsesi Belirtileri: Apse geliştiğinde belirtiler çok daha şiddetli ve akuttur:

• Şiddetli ve Giderek Artan Ağrı: En belirgin semptomdur. Oturmak, yürümek, hareket etmek ve cinsel ilişki son derece ağrılı hale gelir, hatta imkansızlaşabilir. Ağrı genellikle zonklayıcı tarzdadır.
• Belirgin Şişlik: Kiste göre daha hızlı büyüyen, genellikle daha sert, vajina girişini kapatabilen belirgin bir şişlik.
• Kızarıklık ve Sıcaklık Artışı: Apse bölgesindeki cilt kırmızı, parlak ve dokunulduğunda sıcaktır. Bu, aktif enfeksiyonun işaretidir.
• Aşırı Hassasiyet: Dokunmakla bile şiddetli ağrı hissedilir.
• Genel Enfeksiyon Belirtileri: Bazen yüksek ateş, titreme, halsizlik gibi sistemik belirtiler de eşlik edebilir.
• Kendiliğinden Boşalma (Drenaj): Bazen apse aşırı gerginleşerek kendiliğinden delinebilir ve içinden irin boşalabilir. Bu durumda ağrıda ani bir rahatlama olur, ancak yine de doktor kontrolü gereklidir.

Ne Zaman Doktora Başvurmalı? Vajina girişinde herhangi bir şişlik fark edildiğinde bir kadın hastalıkları ve doğum uzmanına görünmek önemlidir. Özellikle şişlik ağrılı, kızarık, sıcaksa ve hızla büyüyorsa, bu bir apse belirtisi olabilir ve vakit kaybetmeden doktora başvurulmalıdır. Bartholin apsesi genellikle acil müdahale gerektiren bir durumdur.

Bartholin Kisti ve Apsesi Tanısı Nasıl Konulur?

Bartholin kisti veya apsesinin tanısı genellikle hastanın anlattığı şikayetler ve yapılan basit bir jinekolojik muayene ile kolayca konulur:

• Tıbbi Öykü: Doktorunuz belirtilerin ne zaman başladığını, ağrının şiddetini, ateş olup olmadığını, daha önce benzer bir durum yaşayıp yaşamadığınızı, cinsel sağlık öykünüzü soracaktır.
• Jinekolojik Muayene: Doktor, vajina girişini dikkatlice gözlemler ve elle muayene eder. Şişliğin yeri, boyutu, kıvamı (yumuşak/sert), hassasiyeti, üzerindeki derinin rengi (normal/kızarık) ve sıcaklığı değerlendirilir. Bu bulgularla kist mi apse mi olduğu büyük oranda anlaşılır.
• Ek Testler: Genellikle tanı için ek teste ihtiyaç duyulmaz. Ancak bazı özel durumlarda istenebilir:
  
  • Kültür: Eğer apse boşaltılırsa veya kendiliğinden akıntı olursa, enfeksiyona neden olan bakteriyi belirlemek ve uygun antibiyotiği seçmek için akıntıdan kültür örneği alınabilir. Özellikle tekrarlayan apselerde veya cinsel yolla bulaşan hastalık şüphesi varsa önemlidir.
  • Biyopsi: Çok nadiren, özellikle 40 yaş üstü kadınlarda veya menopoz sonrası dönemde ortaya çıkan kistlerde ya da kistin görünümü normalden farklı (düzensiz, sert) ise, altta yatabilecek kötü huylu bir tümör olasılığını (Bartholin bezi kanseri çok nadirdir) dışlamak amacıyla kist duvarından veya bezden biyopsi alınması gerekebilir.

Bartholin Kisti ve Apsesi Tedavisi: Ankara’daki Güncel Yaklaşımlar

Tedavi seçimi, lezyonun kist mi yoksa apse mi olduğuna, boyutuna, hastanın şikayetlerine ve durumun tekrarlayıcı olup olmamasına göre belirlenir. Ankara‘da Prof. Dr. Nuray Bozkurt, hastanın durumuna en uygun tedavi yöntemini belirleyerek uygular:

1. Belirti Vermeyen veya Hafif Belirtili Bartholin Kisti Tedavisi:

• Takip: Küçük boyutlu (genellikle < 3 cm) ve hiçbir şikayete neden olmayan kistler genellikle tedavi gerektirmez. Doktorunuz belirli aralıklarla takip önerebilir.
• Sıcak Oturma Banyoları: Günde 3-4 kez, 10-15 dakika süreyle sıcak (ılık-sıcak arası, yakmayacak derecede) suya oturmak, kanal ağzının açılmasına ve kistin kendiliğinden boşalmasına yardımcı olabilir. Bu, özellikle hafif rahatsızlık veren küçük kistler için denenebilir.
• Ağrı Kesiciler: Hafif ağrı veya rahatsızlık varsa basit ağrı kesiciler (parasetamol, ibuprofen gibi) kullanılabilir.

2. Belirti Veren Büyük Bartholin Kistleri ve Bartholin Apsesi Tedavisi: Bu durumlarda genellikle kist veya apse içeriğinin boşaltılması gerekir:

• İnsizyon ve Drenaj (Kesi Yaparak Boşaltma): Bartholin apsesinin standart ve acil tedavisidir. Belirti veren büyük kistlerde de uygulanabilir. Genellikle muayenehane veya poliklinik koşullarında, lokal anestezi (bölgesel uyuşturma) ile yapılır. Kist veya apsenin en şişkin olduğu yerden küçük bir kesi (insizyon) yapılarak içeride birikmiş olan sıvı veya irin tamamen boşaltılır (drenaj). İşlem sonrası genellikle ağrıda hızlı bir rahatlama olur. Sadece drenaj yapıldığında kist veya apsenin tekrarlama riski yüksektir (%10-25 veya daha fazla).
• Word Kateter Yerleştirilmesi: Tekrarlama riskini azaltmak için, insizyon ve drenaj yapıldıktan sonra en sık tercih edilen yöntemlerden biridir. Yapılan kesiden içeriye, ucunda şişirilebilen küçük bir balon bulunan ince bir kauçuk tüp (Word kateter) yerleştirilir. Balon, kateterin içinde birkaç ml serum fizyolojik ile şişirilerek kateterin yerinde kalması sağlanır. Kateterin amacı, kesi yerinin hemen kapanmasını önleyerek içeride sıvı birikimini engellemek ve zamanla kalıcı bir drenaj yolu (fistül) oluşmasını sağlamaktır. Kateter genellikle 2 ila 4 hafta boyunca yerinde bırakılır. Bu süre zarfında normal günlük aktivitelere devam edilebilir ancak cinsel ilişkiden kaçınılması önerilir. Kateterin çıkarılması basit bir işlemdir ve poliklinikte yapılır. Word kateter uygulaması, tekrarlama oranını belirgin şekilde düşüren etkili bir yöntemdir.
• Antibiyotik Tedavisi: Bartholin apsesi durumunda, özellikle yaygın bir cilt enfeksiyonu (selülit) varsa, hastanın bağışıklık sistemi zayıfsa, tekrarlayan bir apse ise veya cinsel yolla bulaşan hastalık riski düşünülüyorsa, drenaj işlemine ek olarak ağızdan antibiyotik tedavisi de başlanabilir. Kültür sonucu alınmışsa antibiyotik seçimi ona göre yapılır. Basit, komplike olmayan apselerde sadece drenaj yeterli olabilir.

3. Tekrarlayan Bartholin Kistleri veya Apseleri İçin Daha Kalıcı Tedaviler: Eğer basit drenaj veya Word kateter uygulamasına rağmen kist veya apse sık sık tekrarlıyorsa (genellikle yılda 2-3 kez veya daha fazla), daha kalıcı cerrahi çözümler düşünülür:

• Marsupiyalizasyon: Tekrarlayan kist ve apselerin tedavisinde sıkça tercih edilen cerrahi bir yöntemdir. Lokal veya genel anestezi altında yapılır. Kist duvarı üzerine daha büyük bir kesi yapılır, kist içeriği boşaltılır ve kist duvarının kenarları dışarıdaki vajinal mukoza veya cilt kenarlarına dikilerek kalıcı bir açıklık (cep veya kese ağzı – marsupium) oluşturulur. Bu açıklık sayesinde bezin salgısı sürekli dışarı akabilir ve tekrar kist veya apse oluşumu engellenmiş olur. Word katetere göre daha invazivdir ancak başarı oranı daha yüksektir ve genellikle daha kalıcı bir çözüm sunar. İyileşme birkaç hafta sürebilir.
• Bartholin Bezi Eksizyonu (Bezinin Tamamen Çıkarılması): Diğer tüm tedavi yöntemlerinin başarısız olduğu, çok sık tekrarlayan ve hastanın yaşam kalitesini ciddi şekilde bozan durumlarda veya altta yatan bir kanser şüphesi olduğunda (çok nadir) en son çare olarak başvurulan yöntemdir. Bartholin bezinin tamamı cerrahi olarak çıkarılır. Marsupiyalizasyona göre daha büyük bir ameliyattır, ameliyathane koşullarında ve genellikle genel anestezi altında yapılır. Kanama riski daha yüksektir ve iyileşme süresi daha uzundur. Bez tamamen çıkarıldığı için tekrarlama olmaz ancak cinsel ilişki sırasında o tarafta kayganlıkta bir miktar azalma olabilir (diğer bezler ve vajinal salgılar genellikle bunu telafi eder).

Tedavi Sonrası İyileşme Süreci ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Tedavi sonrası dikkat edilmesi gerekenler uygulanan yönteme göre değişir:

• Sıcak Oturma Banyoları: Drenaj, Word kateter veya marsupiyalizasyon sonrası iyileşmeyi hızlandırmak, ağrıyı azaltmak ve bölgenin temiz kalmasına yardımcı olmak için günde birkaç kez sıcak oturma banyosu önerilir.
• Ağrı Kontrolü: Gerekirse doktorun önerdiği ağrı kesiciler kullanılabilir.
• Hijyen: Bölgenin temiz ve kuru tutulması önemlidir. Tuvalet sonrası temizliğe dikkat edilmelidir.
• Aktivite: Basit drenaj ve Word kateter sonrası genellikle normal aktivitelere hızla dönülebilir. Marsupiyalizasyon ve özellikle eksizyon sonrası birkaç hafta yorucu aktivitelerden kaçınılması önerilir.
• Cinsel İlişki: Word kateter varken veya cerrahi sonrası dikişler iyileşene kadar (genellikle 2-4 hafta veya doktorun belirttiği süre) cinsel ilişkiden kaçınılmalıdır.
• Tekrarlamanın Önlenmesi: Kesin bir önleme yöntemi olmamakla birlikte, iyi genital hijyen ve cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmak önemlidir.

Ankara’da Bartholin Kisti ve Apsesi Tedavisi: Prof. Dr. Nuray Bozkurt’un Yaklaşımı

Prof. Dr. Nuray Bozkurt, Bartholin bezi kist ve apselerinin tanı ve tedavisinde Ankara‘da hastalarına güncel ve etkin çözümler sunmaktadır:

• Doğru Tanı: Dikkatli bir muayene ile kist ve apse ayrımını doğru bir şekilde yapar.
• Kişiye Özel Tedavi: Hastanın durumuna (kist/apse), belirtilerin şiddetine ve tekrarlama öyküsüne göre en uygun tedavi yöntemini (takip, sıcak banyo, drenaj, Word kateter, marsupiyalizasyon) belirler.
• Acil Müdahale: Bartholin apsesi gibi acil durumlarda hızlı ve etkili drenaj işlemini gerçekleştirerek hastanın ağrısını hızla giderir.
• Minimal İnvaziv Yöntemler: Tekrarlamayı önlemek için öncelikle Word kateter gibi daha az invaziv ve etkili yöntemleri tercih eder.
• Cerrahi Deneyim: Gerekli durumlarda marsupiyalizasyon gibi cerrahi işlemleri veya bezin çıkarılması (eksizyon) ameliyatını güvenle yapar veya bu konuda deneyimli merkezlere yönlendirir.
• Hasta Konforu ve Bilgilendirme: İşlemleri mümkün olduğunca ağrısız (uygun anestezi ile) gerçekleştirir. Tedavi süreci ve sonrası hakkında hastalarını detaylı olarak bilgilendirir ve takip eder. Ulaşılabilirlik önemlidir (0538 983 18 78)(0312 284 00 12).

Eğer vajina girişinde bir şişlik fark ettiyseniz, özellikle bu şişlik ağrılı, kızarık ve sıcaksa, vakit kaybetmeden bir uzmana başvurmanız önemlidir. Ankara‘daki kliniğimizde Prof. Dr. Nuray Bozkurt’tan randevu alarak doğru tanıyı koydurabilir ve size en uygun tedavi seçeneğini öğrenebilirsiniz. Randevu için 0538 983 18 78 numaralı telefondan bize ulaşabilirsiniz.