Aşılama (IUI) Tedavisi Nedir? Mekanizması Nasıl İşler?

Aşılama (IUI), döllenme şansını artırmak amacıyla, laboratuvarda özel olarak hazırlanan spermlerin, ince bir kateter yardımıyla doğrudan rahim boşluğuna verilmesi işlemidir. Normal cinsel ilişkide spermler vajinaya bırakılır ve buradan rahim ağzını geçerek rahime ve oradan da tüplere ulaşmaya çalışır. Bu yolculuk sırasında spermlerin büyük bir kısmı elenir. Aşılama işlemi ise:

1. Spermleri rahim ağzı (serviks) mukusundan geçme zorunluluğundan kurtarır.
2. Laboratuvarda sperm yıkama işlemi ile seminal sıvıdaki prostaglandinler gibi rahim kasılmalarına neden olabilecek veya enfeksiyon riski taşıyabilecek maddeler temizlenir.
3. En hareketli ve morfolojik olarak en iyi spermler seçilip konsantre edilir.
4. Bu konsantre ve hareketli spermler, yumurtlamanın olduğu veya olmak üzere olduğu zamanda doğrudan rahmin içine bırakılarak, döllenmenin gerçekleştiği fallop tüplerine daha kolay ve daha yüksek sayıda ulaşmaları sağlanır.

Bu işlemin başarılı olabilmesi için kadının en az bir fallop tüpünün açık ve sağlıklı olması, yumurtlamanın gerçekleşiyor olması (veya ilaçla sağlanabilmesi) ve erkeğin sperm değerlerinin aşılama için yeterli minimum standartları karşılaması gerekmektedir.

Aşılama Tedavisi Kimler İçin Uygundur? (Endikasyonlar)

Aşılama tedavisi, her infertilite durumu için uygun değildir. Genellikle aşağıdaki durumlarda tercih edilen bir yöntemdir:

• Açıklanamayan İnfertilite: Yapılan tüm testlere rağmen kısırlığın nedeninin tam olarak belirlenemediği durumlarda, genellikle ilk tedavi seçeneklerinden biridir.
• Hafif veya Orta Derecede Erkek Faktörü İnfertilitesi: Sperm sayısında, hareketliliğinde veya şeklinde hafif-orta düzeyde problemler olduğunda, spermleri yıkayıp konsantre ederek başarı şansı artırılabilir. (Ancak sperm değerleri çok düşükse doğrudan tüp bebek/ICSI önerilir).
• Servikal Faktör İnfertilitesi: Rahim ağzı yapısındaki sorunlar, geçirilmiş cerrahiler veya rahim ağzı salgısındaki (mukus) problemler nedeniyle spermin rahime geçişinin zor olduğu durumlar.
• Yumurtlama (Ovülasyon) Bozuklukları: Polikistik over sendromu (PKOS) gibi durumlarda, yumurtlamayı uyaran ilaçlarla (Klomifen sitrat, Letrozol veya düşük doz gonadotropinler) birlikte aşılama uygulanarak gebelik şansı artırılabilir.
• Hafif veya Orta Dereceli Endometriozis: Endometriozis tanısı olan ve tüpleri açık olan kadınlarda denenebilir.
• İmmünolojik İnfertilite: Nadiren, erkeğe veya kadına ait antisperm antikorlarının varlığında düşünülebilir.
• Cinsel İşlev Bozuklukları: Vajinismus (kadında cinsel ilişkiye girememe), retrograd ejakülasyon (meninin geri kaçması) veya erektil disfonksiyon (sertleşme sorunu) gibi durumlarda spermin rahime ulaştırılması için kullanılabilir.
• Donör Sperm Kullanımı: Sperm donörü kullanarak gebelik elde etmek isteyen kadınlar veya çiftler için standart yöntemdir.

Prof. Dr. Nuray Bozkurt, Ankara‘daki kliniğinde yapacağı detaylı değerlendirme sonucunda aşılama tedavisinin sizin için uygun olup olmadığını belirleyecektir.

Aşılama Tedavisi Aşamaları Nelerdir? Adım Adım Süreç (Prof. Dr. Nuray Bozkurt’un Kliniğinde Uygulama)

Aşılama tedavisi süreci, genellikle bir adet döngüsü boyunca devam eder ve şu adımları içerir:

1. Başlangıç Değerlendirmesi ve Planlama:

• İlk adım, çiftin infertilite nedenini anlamak için detaylı bir değerlendirmedir. Bu, hormon testlerini, erkeğin sperm analizini ve kadının tüplerinin açık olup olmadığını gösteren rahim filmini (HSG) veya diğer görüntüleme yöntemlerini içerir.
• Aşılama tedavisi için uygun bir aday olduğunuza karar verilirse, tedavi planı oluşturulur: Aşılama doğal adet döngüsünde mi yapılacak, yoksa yumurtalıklar ilaçla mı uyarılacak?

2. Yumurtalıkların İzlenmesi ve/veya Uyarılması:

• Doğal Siklus Takibi: Eğer kadının yumurtlaması düzenliyse, herhangi bir ilaç kullanmadan, adet döngüsünün belirli günlerinden itibaren ultrasonografi ile yumurta kesesinin (folikül) büyümesi takip edilir. Yumurtlamanın zamanını belirlemek için kanda veya idrarda LH hormonu seviyesine bakılabilir.
• Kontrollü Ovülasyon İndüksiyonu (Yumurtalıkların Uyarılması): Gebelik şansını artırmak amacıyla, genellikle birden fazla (ama çok sayıda değil, ideali 1-3) yumurta geliştirmek için ilaç tedavisi uygulanır. Bu amaçla sıklıkla ağızdan alınan Klomifen Sitrat veya Letrozol tabletleri ya da düşük dozda cilt altına yapılan Gonadotropin (FSH/HMG) iğneleri kullanılır. İlaç kullanımı sırasında folikül gelişimi birkaç kez yapılan vajinal ultrasonografi ile yakından takip edilir.

3. Yumurtlamanın Tetiklenmesi (Çatlatma İğnesi):

• Ultrason takibinde bir veya birkaç folikül yeterli olgunluğa (genellikle 18-20 mm çapa) ulaştığında, yumurtlamanın tam zamanını kontrol altına almak ve yumurtanın çatlamasını sağlamak için hCG (insan koryonik gonadotropini) içeren “çatlatma iğnesi” yapılır.

4. Aşılama İşleminin Yapılması:

• Aşılama işlemi, çatlatma iğnesinden genellikle yaklaşık 24 ila 40 saat sonra, yani beklenen yumurtlama zamanına en yakın vakitte gerçekleştirilir.
• Sperm Örneğinin Hazırlanması: İşlem günü erkekten sperm örneği alınır (veya gerekirse önceden dondurulmuş sperm kullanılır). Bu örnek laboratuvarda özel “sperm yıkama” veya “gradient” yöntemleriyle işlenir. Bu işlemle spermler seminal sıvıdan ayrıştırılır, ölü veya hareketsiz spermler ile diğer hücreler temizlenir ve en hareketli, sağlıklı spermler küçük bir hacimde konsantre edilir. Bu hazırlık süreci yaklaşık 1-2 saat sürer.
• Aşılama (İnseminasyon): Hazırlanmış olan konsantre sperm örneği, Prof. Dr. Nuray Bozkurt tarafından, muayenehane koşullarında, jinekolojik muayene masasında, ince, esnek ve yumuşak bir kateter kullanılarak rahim ağzından geçirilir ve doğrudan rahim boşluğuna enjekte edilir. Bu işlem genellikle ağrısızdır ve sadece birkaç dakika sürer.

5. İşlem Sonrası Dönem:

• Aşılama işleminden sonra genellikle 15-30 dakika kadar klinikte dinlenmeniz istenir.
• Sonrasında normal günlük aktivitelerinize dönebilirsiniz. Özel bir yatak istirahati genellikle gerekli değildir.
• Doktorunuz, rahmin embriyoyu kabul etmesini desteklemek amacıyla progesteron içeren ilaçlar (vajinal fitil, jel veya ağızdan tablet) kullanmanızı önerebilir (Luteal faz desteği).

6. Gebelik Testi:

• Aşılama işleminden yaklaşık 14 gün sonra kanda Beta-hCG hormonu seviyesine bakılarak gebeliğin oluşup oluşmadığı kontrol edilir.

Aşılama Tedavisinin Başarı Oranları Nedir? Başarıyı Etkileyen Faktörler

Aşılama tedavisinin başarı oranı, birçok faktöre bağlı olarak değişkenlik gösterir. Genel olarak, siklus başına gebelik oranı %10 ila %20 arasında değişmektedir. Bu oran, özellikle ilk 3-4 denemede kümülatif olarak artış gösterir.

Başarı şansını etkileyen başlıca faktörler şunlardır:

• Kadının Yaşı: Yaş ilerledikçe (özellikle 35 yaşından sonra) başarı şansı azalır.
• İnfertilitenin Nedeni: Açıklanamayan infertilite ve servikal faktörde başarı şansı genellikle daha iyiyken, ileri evre endometriozis veya ciddi erkek faktöründe daha düşüktür.
• İnfertilite Süresi: Kısırlık süresi uzadıkça başarı şansı azalabilir.
• Sperm Parametreleri: Aşılama için kullanılan yıkanmış sperm örneğindeki toplam hareketli sperm sayısı kritik öneme sahiptir (genellikle 5-10 milyonun üzerinde olması istenir).
• Tüplerin Durumu: En az bir tüpün açık ve sağlıklı olması şarttır.
• Yumurtalık Uyarımına Yanıt: İlaçlı sikluslarda gelişen olgun folikül sayısı (1-3 arası idealdir, daha fazlası çoğul gebelik riskini artırır).
• Endometrium Kalınlığı: Rahim iç zarının embriyonun tutunması için uygun kalınlıkta olması.
• Aşılama Zamanlaması: İşlemin yumurtlama zamanına mümkün olduğunca yakın yapılması.
• Deneme Sayısı: Başarı şansı ilk birkaç denemede daha yüksektir.
• Uygulayan Kliniğin Deneyimi: İşlemin doğru teknikle ve zamanlamayla yapılması.

Aşılama Tedavisinin Avantajları ve Olası Riskleri Nelerdir?

Aşılama tedavisi, diğer yardımcı üreme tekniklerine göre bazı avantajlar ve dezavantajlar/riskler içerir:

Avantajları:

• Tüp bebek (IVF) tedavisine göre daha basit ve daha az invaziv bir yöntemdir.
• Genellikle daha az ilaç kullanımı gerektirir (özellikle doğal siklus takip edildiğinde).
• IVF’e kıyasla daha düşük maliyetlidir.
• Anestezi veya cerrahi bir işlem gerektirmez.
• Yumurta toplama (OPU) gibi bir işlem içermez.

Riskleri ve Dezavantajları:

• Çoğul Gebelik Riski: En önemli risklerden biridir. Özellikle yumurtalıkların ilaçlarla uyarıldığı (ovülasyon indüksiyonu) sikluslarda, birden fazla yumurta gelişip döllenirse ikiz, üçüz gibi çoğul gebelik riski artar (kullanılan ilaç türü ve dozuna bağlı olarak %5-15 veya daha fazla olabilir). Prof. Dr. Nuray Bozkurt, bu riski en aza indirmek için dikkatli bir folikül takibi yapar.
• Enfeksiyon Riski: Kateterin rahim içine girmesi nedeniyle teorik olarak çok düşük bir enfeksiyon riski vardır. Steril koşullara dikkat edilmesi bu riski minimize eder.
• Hafif Kramplar ve Lekelenme: İşlem sırasında veya sonrasında geçici, hafif kramp tarzı ağrılar veya lekelenme tarzı kanama olabilir. Bunlar genellikle kısa sürede geçer.
• Yumurtalıkların Aşırı Uyarılması Sendromu (OHSS) Riski: Aşılama için genellikle düşük dozda uyarıcı ilaçlar kullanılsa da, özellikle iğne tedavisi uygulanan bazı hassas hastalarda nadiren OHSS gelişme riski olabilir.
• Başarı Oranlarının IVF’e Göre Düşük Olması: Özellikle belirli infertilite nedenlerinde veya birkaç aşılama denemesi başarısız olduğunda, IVF daha yüksek gebelik oranları sunabilir.

Aşılama Tedavisi Genellikle Kaç Kez Denenir?

Aşılama tedavisinin kaç kez deneneceği çiftin durumuna göre değişir. Ancak genel kabul gören yaklaşım, genellikle 3 ila 6 siklus arasında denenmesidir. Eğer bu denemeler sonucunda gebelik elde edilemezse, sonraki aşılama denemelerinde başarı şansının anlamlı ölçüde artmadığı düşünülür ve çiftlere genellikle tüp bebek (IVF) gibi daha ileri bir tedavi seçeneğine geçmeleri önerilir. Bu karar, çiftin yaşı, infertilite nedeni, sperm parametreleri ve kişisel tercihleri göz önünde bulundurularak doktor tarafından verilir.

Ankara’da Aşılama (IUI) Tedavisi: Prof. Dr. Nuray Bozkurt ile Süreç Yönetimi

Prof. Dr. Nuray Bozkurt, Ankara‘daki kliniğinde infertilite sorunu yaşayan çiftlere aşılama tedavisi konusunda kapsamlı bir hizmet sunmaktadır:

• Detaylı Değerlendirme: Aşılama tedavisi için uygun bir aday olup olmadığınızı belirlemek üzere gerekli tüm incelemeleri yapar ve sonuçları sizinle paylaşır.
• Kişiye Özel Tedavi Planı: Size en uygun tedavi protokolünü (doğal siklus takibi veya ilaçlı uyarı tedavisi) belirler.
• Özenli Takip: Yumurta gelişimini modern ultrasonografi cihazları ve gerektiğinde hormon testleri ile yakından takip ederek aşılama için en doğru zamanlamayı saptar.
• Güvenilir Sperm Hazırlığı: Sperm hazırlama işleminin kaliteli ve güvenilir laboratuvar koşullarında yapılmasını sağlar veya bu konuda deneyimli laboratuvarlarla işbirliği yapar.
• Dikkatli ve Konforlu Uygulama: Aşılama işlemini klinik ortamında, hijyenik koşullara azami özen göstererek, mümkün olan en konforlu ve ağrısız şekilde gerçekleştirir.
• Sürekli İletişim ve Destek: Tedavinin her aşamasında sizi detaylı olarak bilgilendirir, sorularınızı yanıtlar ve süreç boyunca size destek olur.
• Sonraki Adımların Planlanması: Tedavi sonucuna göre (başarılı veya başarısız), sonraki adımlar (gebeliğin takibi, tekrar aşılama veya başka bir tedaviye geçiş) konusunda size rehberlik eder.
• Ulaşılabilirlik: Tedavi sürecinde aklınıza takılanlar veya yaşayabileceğiniz sorunlar için kolayca ulaşılabilir bir iletişim sunar (0538 983 18 78)(0312 284 00 12).

İnfertilite sorunu yaşıyorsanız ve aşılama tedavisinin sizin için uygun bir seçenek olup olmadığını öğrenmek, tedavi sürecini detaylı olarak konuşmak ve size özel bir plan oluşturmak istiyorsanız, Ankara‘daki kliniğimizde Prof. Dr. Nuray Bozkurt ile görüşebilirsiniz. Çocuk sahibi olma yolculuğunuzda size bilimsel ve destekleyici bir yaklaşımla yardımcı olmak için buradayız. Randevu almak için lütfen 0538 983 18 78 numaralı telefondan bize ulaşınız.