HPV Aşısı Nedir? Nasıl Çalışır ve Koruma Sağlar?

HPV aşıları, hastalık yapan virüsün kendisini içermez. Bunun yerine, virüsün sadece dış yüzeyindeki proteinleri taklit eden virüs benzeri partiküller (VLP – Virus-Like Particles) içerirler. Bu VLP’ler, vücutta gerçek bir enfeksiyona veya hastalığa neden olamazlar.

Çalışma Mekanizması: Aşı yapıldığında, vücudun bağışıklık sistemi bu VLP’leri yabancı olarak algılar ve onlara karşı güçlü bir antikor yanıtı oluşturur. Daha sonra kişi, aşıda bulunan gerçek HPV tiplerinden biriyle karşılaşırsa, önceden hazırlanmış olan bu antikorlar hızla virüsü tanır, ona bağlanır ve enfeksiyonun gelişmesini veya hücrelere yerleşmesini engeller.

Etkinlik: HPV aşılarının, içerdiği HPV tiplerine bağlı enfeksiyonları ve bu tiplerin neden olduğu rahim ağzı kanseri öncüsü lezyonları (CIN 2/3), rahim ağzı kanserini ve genital siğilleri önlemede %90’ın üzerinde, hatta %100’e yakın bir etkinlik gösterdiği kanıtlanmıştır. Bu etkinlik, özellikle aşı serisi tamamlandığında ve aşı ideal yaşta (cinsel aktivite öncesi) yapıldığında en yüksektir.

Piyasada Hangi HPV Aşıları Bulunmaktadır? Farkları Nelerdir?

Dünya genelinde ve Türkiye’de onaylanmış ve kullanılan farklı HPV aşıları bulunmaktadır (Nisan 2025 itibarıyla):

• Gardasil® 9 (9’lu Aşı / Nonavalent Aşı): En güncel ve en kapsamlı korumayı sağlayan aşıdır. Dokuz farklı HPV tipine karşı koruma sağlar:
  
  • Yüksek Riskli (Kanserle İlişkili) Tipler: 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58 (Bu 7 tip, rahim ağzı kanserlerinin yaklaşık %90’ından sorumludur).
  • Düşük Riskli (Genital Siğille İlişkili) Tipler: 6, 11 (Bu 2 tip, genital siğillerin yaklaşık %90’ından sorumludur). Türkiye’de ve dünyada en yaygın kullanılan aşıdır.
• Gardasil® (4’lü Aşı / Kuadrivalan Aşı): Dört HPV tipine (6, 11, 16, 18) karşı koruma sağlar. Gardasil 9’un kullanıma girmesiyle kullanımı azalmıştır ancak hala bazı yerlerde bulunabilir.
• Cervarix® (2’li Aşı / Bivalan Aşı): Sadece en sık kansere neden olan iki yüksek riskli tipe (16 ve 18) karşı koruma sağlar. Genital siğillere karşı doğrudan koruması yoktur.

Prof. Dr. Nuray Bozkurt, Ankara‘daki hastalarına genellikle en kapsamlı korumayı sağlayan Gardasil 9 aşısını önermektedir.

HPV Aşısı Kimlere ve Ne Zaman Yapılmalıdır? İdeal Yaş ve Doz Şeması

HPV aşısının temel hedefi, bireyleri cinsel aktivite yoluyla HPV ile karşılaşmadan önce aşılayarak enfeksiyonu ve ilişkili hastalıkları en başından önlemektir.

• İdeal Yaş Grubu: Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve birçok ülkenin sağlık otoriteleri, aşının 9 ila 14 yaş arasındaki kız ve erkek çocuklara rutin olarak yapılmasını önermektedir. Bu yaş grubunda aşının oluşturduğu bağışıklık yanıtı genellikle daha güçlüdür ve daha az doza ihtiyaç duyulur.
• Doz Şeması:
  
  • 9-14 Yaş Arası: Genellikle 6 ila 12 ay arayla toplam 2 doz aşı yeterlidir. (İlk dozdan sonra ikinci doz en az 5 ay sonra yapılmalıdır).
  • 15 Yaş ve Üzeri: Bu yaş grubunda veya bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde (yaşa bakılmaksızın) genellikle 3 doz aşı önerilir. Doz aralıkları genellikle 0., 1-2. ve 6. aylar şeklindedir (Örnek: İlk doz, ilk dozdan 1 veya 2 ay sonra ikinci doz, ilk dozdan 6 ay sonra üçüncü doz).
• Daha İleri Yaşlarda Aşılama:
  
  • 15-26 Yaş Arası Kadınlar ve Erkekler: Daha önce aşılanmamış veya aşı serisini tamamlamamışlarsa rutin olarak aşılanmaları önerilir (genellikle 3 doz).
  • 27-45 Yaş Arası Kadınlar ve Erkekler: Bu yaş grubundaki kişiler büyük olasılıkla bazı HPV tipleriyle zaten karşılaşmış olabilirler, bu nedenle aşının sağlayacağı fayda daha düşük olabilir. Ancak yine de aşıda bulunan ve henüz karşılaşılmamış diğer tiplere karşı koruma sağlama potansiyeli vardır. Bu yaş grubunda aşılama kararı, kişinin risk faktörleri (yeni partner vb.), önceki HPV durumu ve aşı beklentileri göz önünde bulundurularak doktor ile birlikte bireysel olarak verilmelidir (shared decision-making).
• Cinsiyet Ayrımı: HPV sadece kadınları değil, erkekleri de etkileyen bir virüstür. Erkeklerde de genital siğillere, penis, anüs ve boğaz kanserlerine neden olabilir. Erkeklerin aşılanması hem kendilerini bu hastalıklardan korur hem de HPV’nin toplumdaki dolaşımını azaltarak kadınların da korunmasına katkıda bulunur (sürü bağışıklığı). Bu nedenle aşı hem kız hem de erkek çocuklara önerilmektedir.

HPV Aşısının Sağladığı Faydalar Nelerdir? Neden Bu Kadar Önemli?

HPV aşısı, hem bireysel hem de toplumsal sağlık açısından çok önemli faydalar sağlar:

• Kanser Önleme: Başta rahim ağzı kanseri olmak üzere, HPV’nin neden olduğu vulva, vajina, anüs, penis ve orofarenks kanserlerini büyük oranda önler. Bu, aşının en hayati faydasıdır.
• Kanser Öncüsü Lezyonları Önleme: Rahim ağzında saptanan ve kansere dönüşme potansiyeli taşıyan CIN 2/3 gibi yüksek dereceli lezyonları ve diğer genital bölgelerdeki prekanseröz lezyonları (VIN, VAIN) anlamlı ölçüde azaltır.
• Tanısal ve Tedavi Edici İşlemleri Azaltma: Kanser öncüsü lezyonları azalttığı için kolposkopi, biyopsi, LEEP, konizasyon gibi takip ve tedavi işlemlerine duyulan ihtiyacı azaltır. Bu işlemlerin getirdiği fiziksel ve psikolojik yükü ortadan kaldırır.
• Genital Siğilleri Önleme: Gardasil ve Gardasil 9 aşıları, en sık siğil yapan HPV tiplerine karşı %90’ın üzerinde koruma sağlayarak bu rahatsız edici ve tekrarlayabilen lezyonların oluşumunu engeller.
• Toplum Sağlığına Katkı: Yüksek aşılama oranları ile toplumda HPV’nin yayılımı azalır, bu da aşılanmamış bireylerin bile enfeksiyon riskini düşürür (sürü bağışıklığı).

HPV Aşısı Güvenli Midir? Yan Etkileri Var Mıdır?

Evet, HPV aşıları son derece güvenlidir. Dünya genelinde yüz milyonlarca doz uygulanmış ve güvenlik profilleri Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC), Avrupa İlaç Ajansı (EMA) gibi bağımsız uluslararası sağlık otoriteleri tarafından sürekli ve yakından izlenmektedir. Yapılan kapsamlı bilimsel araştırmalar, aşıların ciddi yan etkilere neden olmadığını göstermiştir.

En Sık Görülen Yan Etkiler: Diğer birçok aşıda olduğu gibi genellikle hafif ve kısa sürelidir:

• Aşı yapılan kolda hafif ağrı, kızarıklık veya şişlik (%80-90).
• Hafif ateş (%10-15).
• Baş ağrısı veya yorgunluk (%30-50).
• Bulantı, kas veya eklem ağrısı (nadiren).
• Bayılma (Senkop): Özellikle ergenlerde aşılamadan sonra nadiren görülebilen bir durumdur. Bu nedenle aşı yapılan kişinin aşıdan sonra 15 dakika kadar oturarak veya yatarak gözlem altında tutulması önerilir. Bu durum aşının içeriğiyle değil, aşılama işleminin kendisiyle (iğne korkusu, heyecan) ilgilidir.

Ciddi Yan Etkiler: Çok nadirdir. Herhangi bir aşı veya ilaca karşı gelişebilecek ciddi alerjik reaksiyonlar (anafilaksi) riski HPV aşısı için de geçerlidir ancak bu oran çok düşüktür (milyonda bir civarı). Aşıların kısırlığa, otoimmün hastalıklara (MS, Lupus vb.), Guillain-Barré sendromuna veya diğer kronik hastalıklara neden olduğuna dair hiçbir bilimsel kanıt bulunmamaktadır. Bu yöndeki iddialar bilimsel dayanaktan yoksundur ve aşı karşıtı söylemlerden kaynaklanmaktadır.

HPV Aşısı Hakkında Bilinmesi Gereken Diğer Önemli Noktalar ve Yanlış Bilgiler

• Aşı Tedavi Etmez: HPV aşısı koruyucudur; mevcut HPV enfeksiyonunu, genital siğilleri veya HPV’ye bağlı hücresel değişiklikleri (CIN vb.) tedavi etmez.
• Tarama Devam Etmeli: Aşılanmış olsanız bile, aşı tüm kanser yapan HPV tiplerini kapsamadığı için, rahim ağzı kanseri taramalarına (Pap smear ve/veya HPV testi) önerilen aralıklarla devam etmeniz kesinlikle gereklidir.
• Cinsel Aktivite ve Aşı: İdeal olan cinsel aktivite öncesi aşılanmaktır. Ancak cinsel olarak aktif olanlar da henüz karşılaşmadıkları HPV tiplerine karşı korunmak için aşıdan fayda görebilir (özellikle 26 yaşına kadar, bazen 45 yaşına kadar).
• Gebelik ve Emzirme: HPV aşısının gebelik sırasında yapılması önerilmez. Ancak gebelik fark edilmeden aşı yapılmışsa gebeliği sonlandırmaya gerek yoktur. Emzirme döneminde ise aşı güvenle yapılabilir.
• Maliyet ve Erişilebilirlik: HPV aşısı henüz Türkiye’de ulusal aşı takviminde yer almamaktadır ve ücretlidir (Nisan 2025 itibarıyla). Bu durum aşıya erişimi kısıtlayabilmektedir. Güncel fiyat ve geri ödeme koşulları hakkında bilgi almak önemlidir.

Ankara’da HPV Aşısı: Prof. Dr. Nuray Bozkurt ile Danışmanlık ve Uygulama

Prof. Dr. Nuray Bozkurt, HPV enfeksiyonlarından korunmanın ve HPV’ye bağlı kanserlerin önlenmesinin öneminin bilinciyle, Ankara‘daki hastalarına HPV aşısı konusunda kapsamlı danışmanlık ve hizmet sunmaktadır:

• Kişiye Özel Değerlendirme: Hastanın yaşını, cinsel aktivite durumunu, önceki tarama sonuçlarını ve risk faktörlerini değerlendirerek aşı için uygunluğunu belirler.
• Detaylı Bilgilendirme: Hangi aşının (genellikle Gardasil 9) uygun olduğu, aşı takvimi (doz sayısı ve aralıkları), aşının sağlayacağı koruma, potansiyel yan etkileri ve aşı sonrası dikkat edilmesi gerekenler hakkında detaylı bilgi verir.
• Doğru Bilgi ve Endişe Giderme: Aşılar hakkındaki yanlış bilgileri düzeltir, hastaların sorularını yanıtlar ve olası endişelerini giderir.
• Aşı Uygulaması: Kliniğinde veya anlaşmalı kurumlarda aşı uygulamasını güvenli bir şekilde gerçekleştirir.
• Tarama ve Takip: Aşının taramanın yerini tutmadığını vurgulayarak, aşılanmış hastaların da düzenli jinekolojik kontrollerini ve taramalarını aksatmamaları gerektiğini hatırlatır.
• Ulaşılabilirlik: Aşı süreci ve takibi ile ilgili sorularınız için kliniğine kolayca ulaşabilirsiniz (0538 983 18 78)(0312 284 00 12).

Kendinizi ve sevdiklerinizi (çocuklarınızı, partnerinizi) HPV’ye bağlı kanserlerden ve genital siğillerden korumak için atabileceğiniz en önemli adımlardan biri HPV aşısı olmaktır. Aşı hakkında daha fazla bilgi almak, sizin veya çocuğunuz için uygun olup olmadığını öğrenmek, aşı takviminizi oluşturmak ve aklınızdaki soruları sormak için Ankara‘daki kliniğimizde Prof. Dr. Nuray Bozkurt’a danışabilirsiniz. Sağlığınız için bu önemli koruyucu adımı atmak üzere 0538 983 18 78 numaralı telefondan randevu alınız.