PRP (Trombositten Zengin Plazma) Nedir ve Nasıl Elde Edilir?

PRP, kişinin kendi kanının özel bir işlemden (santrifüj) geçirilerek trombosit (platelet) adı verilen kan pulcuklarının yoğunlaştırıldığı plazma kısmıdır. Trombositler, kanın pıhtılaşmasında rol oynamalarının yanı sıra, içerdikleri çok sayıda büyüme faktörü (PDGF, VEGF, EGF, TGF-β vb.) ve diğer biyoaktif moleküller sayesinde doku onarımı, hücre çoğalması, yeni damar oluşumu (anjiyogenez) ve inflamasyonun düzenlenmesi gibi süreçleri uyarırlar.

PRP elde etmek için kişiden basit bir kan alma işlemi yapılır. Alınan kan, özel tüplere konularak santrifüj cihazında belirli hızlarda döndürülür. Bu işlemle kan bileşenlerine ayrılır ve trombositten zengin plazma kısmı diğer kısımlardan (kırmızı kan hücreleri, beyaz kan hücreleri, trombositten fakir plazma) ayrıştırılarak kullanıma hazır hale getirilir. İşlem yaklaşık 30-60 dakika sürer.

Tüp Bebekte PRP’nin Kullanım Alanları Nelerdir? (Güncel Araştırmalar ve Uygulamalar)

Üreme tıbbında PRP’nin potansiyel faydaları iki ana alanda araştırılmaktadır:

1. Yumurtalıkların Gençleştirilmesi / Zayıf Yumurtalık Yanıtı (Poor Ovarian Response – POR) İçin PRP Uygulaması (İntraoveryan PRP):

• Teorik Amaç: Azalmış yumurtalık rezervi olan (düşük AMH, yüksek FSH), ileri yaştaki veya önceki tüp bebek denemelerinde yumurtalıkları ilaçlara yetersiz yanıt vermiş (az sayıda yumurta gelişmiş) kadınlarda, doğrudan yumurtalık dokusuna PRP enjekte edilmesinin teorik amacı; PRP içindeki büyüme faktörlerinin yumurtalıktaki uyuyan (dormant) kök hücreleri veya erken evre folikülleri aktive ederek yumurta sayısını ve kalitesini artırmak, böylece tüp bebek başarısını yükseltmektir.
• Uygulama Şekli: Genellikle hafif anestezi veya sedasyon altında, vajinal ultrasonografi eşliğinde, ince bir iğne ile her iki yumurtalığın içine PRP sıvısı enjekte edilir. İşlem, yumurta toplama (OPU) işlemine benzer.
• Kimlere Düşünülebilir (Deneysel Olarak): Yumurtalık rezervi çok düşük olan, erken menopoz riski taşıyan, daha önceki tedavilere yanıt vermeyen seçilmiş hasta gruplarında, diğer tüm seçenekler tüketildiğinde bir umut olarak denenebilmektedir.
• Bilimsel Kanıt Durumu: Yumurtalıklara PRP enjeksiyonunun etkinliği ve güvenliği konusunda henüz yeterli ve güçlü bilimsel kanıt bulunmamaktadır. Yapılan çalışmaların çoğu küçük ölçekli, kontrol grubu olmayan veya metodolojik olarak zayıf çalışmalardır. Sonuçlar değişkendir ve bu yöntemin standart bir tedavi olarak önerilmesi için çok daha fazla sayıda, iyi tasarlanmış, randomize kontrollü çalışmaya ihtiyaç vardır. Şu an için deneysel bir tedavi olarak kabul edilmektedir.

2. Rahim İçi Zarı Kalınlaştırma / Embriyo Tutunmasını Artırma (İmplantasyon Başarısızlığı) İçin PRP Uygulaması (İntrauterin / Endometrial PRP):

• Teorik Amaç: Embriyonun rahme başarıyla tutunabilmesi (implantasyon) için rahim iç zarının (endometrium) belirli bir kalınlıkta ve yapıda olması gerekir. Rahim zarının yeterince kalınlaşmadığı (ince endometrium) veya daha önceki kaliteli embriyo transferlerine rağmen gebelik oluşmadığı (tekrarlayan implantasyon başarısızlığı – RIF) durumlarda, embriyo transferinden önce rahim içine PRP uygulamasının teorik amacı; büyüme faktörleri aracılığıyla endometriumun kalınlaşmasını, kanlanmasını ve embriyo için daha alıcı (reseptif) hale gelmesini sağlamaktır.
• Uygulama Şekli: Genellikle embriyo transferi planlanan siklusta, transferden 2-3 gün önce (veya doktorun belirlediği başka bir zamanda), anestezi gerektirmeyen, basit bir işlemle, ince bir kateter yardımıyla rahim boşluğuna hazırlanmış PRP sıvısı verilir.
• Kimlere Düşünülebilir (Deneysel Olarak): Geçmiş denemelerde rahim zarı yeterince kalınlaşmayan (genellikle < 7 mm), tekrarlayan implantasyon başarısızlığı yaşayan veya Asherman sendromu (rahim içi yapışıklık) nedeniyle endometriumu hasar görmüş hastalarda bir seçenek olarak değerlendirilebilmektedir.
• Bilimsel Kanıt Durumu: Endometrial PRP uygulaması üzerine yapılan çalışmalar, intraoveryan PRP’ye göre sayıca daha fazladır. Bazı çalışmalar, özellikle ince endometriumu olan veya RIF yaşayan hastalarda endometrial kalınlıkta artış ve gebelik oranlarında iyileşme bildirse de, sonuçlar yine de tutarlı değildir. Kullanılan PRP hazırlama yöntemleri, uygulama zamanlaması ve hasta grupları çalışmadan çalışmaya farklılık göstermektedir. Bu uygulama da henüz standart bir tedavi olarak kabul görmemekte ve etkinliğini kesin olarak kanıtlamak için daha fazla randomize kontrollü çalışmaya ihtiyaç duyulmaktadır.

PRP Tedavisinin Potansiyel Avantajları ve Riskleri Nelerdir?

Her tıbbi uygulamada olduğu gibi, PRP tedavisinin de potansiyel faydaları ve riskleri bulunmaktadır:

Potansiyel Avantajlar:

• Otolog Olması: Kişinin kendi kanından elde edildiği için alerjik reaksiyon veya doku reddi riski taşımaz.
• Güvenlik Profili (Genel): Vücuda yabancı bir madde verilmediği için genellikle güvenli kabul edilir.
• Büyüme Faktörü Zenginliği: Doku iyileşmesini ve yenilenmesini destekleyebilecek doğal büyüme faktörlerini yoğun olarak içerir.
• Minimal İnvazivlik: Özellikle rahim içi uygulaması oldukça basit ve minimal invaziv bir işlemdir. Yumurtalık uygulaması da OPU’ya benzer bir invazivliğe sahiptir.
• Umut Kaynağı: Özellikle diğer tedavi seçeneklerinin tükendiği veya başarısız olduğu zor hasta grupları için yeni bir potansiyel umut sunmaktadır.

Potansiyel Riskler ve Dezavantajlar:

• Enfeksiyon: Her türlü enjeksiyon veya rahim içi işlemde olduğu gibi, nadir de olsa enfeksiyon riski vardır. Steril koşullara dikkat edilmesi çok önemlidir.
• Ağrı ve Rahatsızlık: Özellikle yumurtalıklara yapılan enjeksiyon sonrası geçici ağrı, kramp veya lekelenme olabilir.
• Etkinliğin Belirsizliği: En önemli dezavantajı, tüp bebekteki etkinliğinin bilimsel olarak henüz net bir şekilde kanıtlanmamış olmasıdır. Gözlenen olumlu sonuçların ne kadarının gerçek tedavi etkisine, ne kadarının plasebo etkisine bağlı olduğu belirsizdir.
• Standardizasyon Eksikliği: Farklı kliniklerde kullanılan PRP hazırlama kitleri, santrifüj protokolleri ve uygulama yöntemleri standart değildir, bu da sonuçların değişken olmasına neden olabilir.
• Maliyet: Genellikle tüp bebek tedavisinin standart maliyetine ek bir masraf getirir ve Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) veya özel sigortalar tarafından karşılanmayabilir.
• Gereksiz Umut ve Kaynak Kullanımı: Etkinliği kanıtlanmamış bir tedavinin, özellikle hassas bir süreçte olan çiftlerde yanlış umutlara yol açma ve sınırlı kaynakların (zaman, para) boşa harcanması riski vardır.

Tüp Bebekte PRP Tedavisi Hakkında Güncel Bilimsel Görüş ve Öneriler

Uluslararası üreme tıbbı otoriteleri (Amerikan Üreme Tıbbı Derneği – ASRM, Avrupa İnsan Üremesi ve Embriyoloji Derneği – ESHRE gibi) ve birçok ülkenin sağlık otoriteleri, tüp bebekte PRP uygulamalarının (hem yumurtalık hem de rahim içi) şu an için deneysel (experimental) olduğunu belirtmektedirler. Rutin klinik kullanım için yeterli kanıt bulunmadığını ve bu tedavilerin ancak iyi tasarlanmış klinik araştırmalar kapsamında veya çok seçilmiş vakalarda, hasta detaylı olarak bilgilendirildikten ve onamı alındıktan sonra düşünülmesi gerektiğini vurgulamaktadırlar. Hastaların, bu tedavilerin potansiyel faydaları kadar, belirsizliklerini, risklerini ve kanıt eksikliğini de tam olarak anlamaları büyük önem taşımaktadır.

Ankara’da Tüp Bebekte PRP Uygulamaları ve Prof. Dr. Nuray Bozkurt’un Yaklaşımı

Prof. Dr. Nuray Bozkurt, üreme sağlığı alanındaki tüm gelişmeleri yakından takip etmekle birlikte, hastalarına tedavi önerirken her zaman kanıta dayalı tıp ilkelerini esas almaktadır. PRP gibi yeni ve henüz deneysel aşamada olan tedaviler konusunda yaklaşımı şu şekildedir:

• Bilgilendirme ve Danışmanlık: PRP tedavisinin ne olduğunu, teorik etki mekanizmasını, potansiyel kullanım alanlarını (yumurtalık, rahim içi), ancak en önemlisi mevcut bilimsel kanıtların sınırlı ve yetersiz olduğunu, tedavinin deneysel kabul edildiğini hastalarına açık ve dürüst bir şekilde anlatır.
• Risk/Fayda Değerlendirmesi: Potansiyel faydaları (henüz kanıtlanmamış olsa da) ve olası riskleri (enfeksiyon, maliyet, yanlış umut vb.) detaylı olarak tartışır.
• Rutin Önermeme: Mevcut bilimsel kanıtlar ışığında, PRP tedavisini tüp bebekte rutin bir uygulama olarak önermez.
• Kişiye Özel Değerlendirme: Hastanın özel durumu (örneğin tedaviye yanıtsızlık, tekrarlayan başarısızlıklar gibi çok zorlu vakalar) göz önüne alındığında, tüm standart ve kanıtlanmış tedavi seçenekleri tüketilmişse, PRP gibi deneysel bir seçeneğin potansiyel olarak düşünülebileceğini, ancak bunun riskleri ve belirsizlikleri kabul ederek alınacak bir karar olduğunu belirtir.
• Yönlendirme (Gerekirse): Eğer hasta, tüm bilgilendirmelere rağmen bu tedaviyi denemek isterse veya bu tedavinin uygulandığı klinik araştırmalara katılmak isterse, Ankara‘da veya başka şehirlerde bu işlemi etik kurallar çerçevesinde ve belirli protokollerle uygulayan, deneyimli ve güvenilir merkezler veya hekimler konusunda bilgi verebilir veya yönlendirme yapabilir. Ancak Prof. Dr. Nuray Bozkurt’un önceliği, hastalarını etkinliği kanıtlanmamış tedavilere yönlendirmekten ziyade, bilimsel temeli sağlam seçeneklere odaklamaktır.
• Güncel Takip: PRP ve benzeri yeni tedavilerle ilgili bilimsel yayınları ve kılavuzları takip ederek hastalarına en güncel ve doğru bilgiyi sunmayı hedefler.

Tüp bebek tedavisinde PRP uygulamaları gibi yeni ve gelişmekte olan yaklaşımlar hakkında daha fazla bilgi almak, kendi durumunuzun bu tür bir tedaviye uygun olup olmadığını bilimsel veriler ışığında değerlendirmek veya diğer tedavi seçeneklerinizi konuşmak için Ankara‘daki kliniğimizde Prof. Dr. Nuray Bozkurt ile görüşebilirsiniz. Size özel, kanıta dayalı ve dürüst bir değerlendirme için 0538 983 18 78 numaralı telefondan randevu alınız. Tedavi kararlarınızda en doğru bilgiye ulaşmanız bizim için önemlidir.